Dżanus [RECENZJA]

Elżbieta Baniewicz zakochała się namiętnością nastolatki w pisarstwie Janusza Głowackiego. Przez ponad trzysta stron krytyk teatralna twórczość dramaturga i felietonisty na tyle przenikliwie analizuje, że nie można znaleźć choćby sceptycznego słowa.

Autorka oprowadza nas po życiu Głowackiego, jakbyśmy byli w muzeum. Zaczynamy od małych sal poświęconych dzieciństwu i młodości, kierując się do większych, w których zapoznajemy się z czasami studenckimi, pracą w „Kulturze”, felietonistyką oraz jakże słuszną wymową utworów Głowackiego.

Jak na muzeum z zakurzonymi eksponatami przystało, pełno w nim zdjęć, opisów, spod których nie widać Głowackiego człowieka – syna, birbanta, studenta, bywalca nocnych klubów. Baniewicz, na spotkaniu autorskim, lojalnie uprzedzała, że w książce nie ma co szukać tajemnic alkowy Głowackiego, że książka o pisarstwie jedynie traktuje; jednak płaskie, dwuwymiarowe przedstawienie autora „Kopciucha” niby daje uczucie sytości, a czytelnika pozostawia głodnym, jak zjedzenie Big Maca.

Przejście do kluczowych ekspozycji o pisanym w Polsce „Kopciuchu”, nowojorskich czasach pisarza z newralgicznymi sztukami „Antygona w Nowym Jorku” oraz „Czwarta siostra” niczego w odbiorze wystawy nie zmienia. Zapoznajemy się ze streszczeniem dramatów, interpretacją Elżbiety Baniewicz, zdjęciami z prób i inscenizacji, plakatami. Autorka „Dżanusa” skrupulatnie wyłuskała recenzje. Za dobre wynagradza, za złe karze:

Zaczął sztuką powstałą w kraju, gdzie przyjęto ją dość chłodno, i tylko jeden Kisiel zauważył, że „Kopciuch” to „polski „Lot nad kukułczym gniazdem”.

Ironią potrafią bawić się naprawdę tylko arystokraci ducha i myśli – zauważa w formie aforyzmu Baniewicz, powściągliwością Głowackiego wobec świata i ludzi się zachwycając. Problem w tym, że ona sama bezpiecznej odległości do swoich krytyk nie trzyma. Rezerwy do własnych ocen i poglądów czytelnik nie uświadczy, jest albo ocierająca się o poniżanie zapalczywość sądów, albo bałwochwalczy zachwyt. Oto dowody na potwierdzenie tych ożywczych tez:

Przy pomocy ironii porozumiewają się inteligenci obdarzeni umiejętnością abstrakcyjnego myślenia, gdy trafią na podobnie usposobionego partnera dialogu, bez właściwego odbiorcy ironia nie działa.

Głowacki postanowił podjąć ryzyko walki o swoją wybitność.

Nasi krytycy pozostali nieprzemakalni na ironię, humor i przesłanie autora…

Głowacki zdobył pozycję cenionego dramaturga. Twórcy, którego warto słuchać, ponieważ ma nie tylko coś ważnego do powiedzenia, ale mówi to w sposób zaskakujący, artystycznie wyrafinowany.

Polskich krytyków Baniewicz chłoszcze niemiłosiernie. Nie odczytują podskórnych sensów, nie czują drugiego dna, nie wychwytują niuansów. Partactwo i prostactwo. Kołtun wychodzi z głowy. Za to na Zachodzie umieją, rozumieją, doceniają. Czyżbym do spółki z Baniewicz tworzył oazę arystokratów słowa?

Stąd w utworach pisarza nie ma w zasadzie psychologii, wiwisekcji charakterów i przeżyć, człowiek oglądany jest behawiorystycznie, opisuje go to, co mówi i jak się zachowuje. Ironiczny dystans sprawia, że śmiech staje się maską tragedii. Ten właśnie sposób widzenia człowieka – bezwzględny, a jednocześnie liryczny, czuły, choć uwolniony od patosu oraz wszelkiej deklaratywności – sprawdza się pod każdą szerokością geograficzną.

Szkoda, że własnych słów autorka nie odnosi do siebie. Książka jest napisana giętkim językiem, droga Głowackiego udokumentowana, sztuki teatralne w chronologicznym, muzealnym porządku ułożone. Tylko wszelka deklaratywność ściele się gęsto.

Daję czwórkę. Sześć za znakomitą kwerendę, dwa za zachwyty godne gimnazjalistki.

Czytaj też...

“Potargana w miłości – o Agnieszce Osieckiej”, Ula Ryciak [RECENZJA]

Mam pod górkę z samym sobą. Wyznacznikiem dobrej biografii, choćby w formie zmyślonej, fabularyzowanej, wciąz pozostaje dla mnie “Moulin Rouge” Pierre’a La Mure’a. W tej opowieści o Henryku de Toulouse-Lautrec… Czytaj więcej…

“Zły” Leopold Tyrmand [RECENZJA]

Czy Leopold Tyrmand znał powstałą dekadę przed napisaniem “Złego” komiksową opowieść o Batmanie? Jako miłośnik kultury amerykańskiej – mógł. Jeśli nie, stworzył polską polską opowieść o superbohaterze. Ludzie nazywali go… Czytaj więcej…

Najlepsze filmy obejrzane w 2019 r. [RANKING] [AKTUALIZOWANY]

1. Uwięzione, serial hiszpański Wrobiona w oszustwo Macarena Ferreiro (Maggie Civantos, blondyna na zdjęciu poniżej) ląduje w więzieniu. Zagubiona, naiwna, dobroduszna trafia w kłębowisko żmij – brutalnych handlarek wspomaganych batalionem… Czytaj więcej…

Patointeligencja

Absolwenci warszawskiego Batorego narzekają na swój pożałowania godny los – mieszkanie w trzypiętrowym domu, wakacje all inclusive i zajęcia pozalekcyjne. Z obrzydzeniem d…ją koleżanki na wycieczkach, wciągają kreskę i piją… Czytaj więcej…

Nie będzie nas, będą drzewa. Wernisaż wystawy “Drzewa” w Wiązownie

Ludzie sami są sobie winni, bo od kiedy nauczyli się dokonywać pomiarów meteorologicznych, okazuje się, że temperatura na Ziemi tylko rośnie. Nie mierzyliby, nie byłoby zmartwienia. Problemem naprawdę są termometry,… Czytaj więcej…